Osmanlı devletinde hemşirelik eğitimi ilk olarak Meşrutiyet döneminde başlamıştır. Daha önce meydana gelen bazı gelişmelerin bu konuda örnek olduğu da bir gerçektir. 1854 Kırım Harbi sırasında Türk hükümeti tarafından getirtilen Fransız hemşireler Fransız askerlerine bakmışlardır. Florence Nightingale başkanlığındaki İngiliz hemşireler de İngiliz askerlerine hizmet vermek üzere Selimiye Kışlası’na gelmişlerdir. Bu olaylar, Osmanlı devletinde hemşirelik için örnek olmuştur.

Türkiye’de modern hemşireliğin kurucusu olan Dr. Besim Ömer (Akalın) Paşa, 1907’de Londra’da toplanan Uluslararası Kızılhaç Konferansı’na Osmanlı delegesi olarak katılmış ve toplantının şeref konuğu olan Florence Nightingale ile tanışmıştır. Hemşireliğin bir meslek olduğunu, branşlara ayrıldığını ve mesleğin gereğini çok iyi anlamış olan Besim Ömer Paşa, ilk kez 1911’de İstanbul’un tanınmış ailelerine mensup hanımefendilerini derslerini kendisinin verdiği “Gönüllü Hastabakıcılık Kursu” na çağırmıştır.

Besim Ömer Paşa’nın şahsi gayretleri sonucunda hemşireliğe İstanbul’un kültürlü çevrelerinden de ilgi olmuş, Bursa ve İstanbul’da kurslar açılmıştır. Münire İsmail, Kerime Salahor, Safıye Hüseyin v.b. Böylece, 6 aylık kurstan sonra ilk defa Balkan Savaşı(1912) ve Çanakkale Savaşı (1915­18), I.Dünya Savaşı sırasında Müslüman Türk kadınlarının hasta bakımına katılmaları mümkün olmuştur. Bu nedenle 1912 yılı, ülkemizde hemşirelik mesleğinin başlangıcı kabul edilmektedir.

Türkiye’de ilk defa 1920 yılında, Amiral Bristol Hastanesine bağlı hemşire okulu açılmıştır. Eğitim süresi başlangıçta 2 yıl 6 ay iken, daha sonra 3 yıla ve 1957’de 4 yıla çıkarılarak Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanarak meslek lisesi denkliği kazanmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nde açılan ilk hemşire okulu, Kızılay Hemşire Okulu’dur (1925). Eğitim süresi iki yıl üç ay olan bu okula başlangıçta kabul şartı, okur­yazar olmak iken; 1936 yılında bu okula, ortaokul mezunları alınmaya başlanmıştır. 1946 yılında Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı, bünyesindeki yataklı tedavi kurumlarının ihtiyacını karşılamak üzere sağlık meslek liseleri açılmıştır. Ortaokul mezunlarını alan bu okulların eğitim süresi 1958 yılına kadar 3 yıl, 1958’den sonra 4 yıl olmuştur. Bunu izleyen yıllarda hemşirelikte okullaşma yavaş gelişmiştir. İlk askeri hemşire okulu Ankara’da 1939 yılında Milli Savunma Bakanlığınca açılmış, 1947 yılında parasal sorunlar nedeniyle kapatılmış, 1972 yılında Gülhane Askeri Tıp Akademisinde TSK Sağlık Meslek Lisesi olarak açılmış ve 1995 yılında kapatılmıştır.

Hemşirelik yüksekokulları ülkemizde üniversite düzeyinde ilk hemşirelik yüksekokulu 1955 yılında Ege Üniversitesinde açılmıştır. Ege Üniversitesinde açılan hemşirelik yüksekokulunu (HYO) 1961 yılında Ankara’da Hacettepe, İstanbul’da Florance Nighingale Hemşirelik Yüksekokulları izlemiştir. Bu okulların hemşirelik eğitiminin ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine önemli katkıları olmuştur. 1982 yılında Atatürk ve Cumhuriyet Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. 1985 yılında “Muvazzaf Askeri Yüksek Hemşire” yetiştirmek üzere Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşirelik Yüksekokulu açılmıştır. Ülkemizde ilk kez Hacettepe Üniversitesinde 1968 yılında başlayan hemşirelikte yüksek lisans ve 1972 yılında doktora programlarını ilerleyen yıllarda diğer hemşirelik yüksek okulları izlemiştir.1985 yılında eğitim süresi 2 yıl olan sağlık hizmetleri meslek yüksekokulları “hemşirelik programları” açılmıştır. 1995’te Yüksek Sağlık Şurasında alınan kararla, hemşirelik eğitiminin sadece üniversitelerde sürdürülmesine karar verilmiş, böylece hemşirelik eğitimi verilen sağlık meslek liseleri ve sağlık hizmetleri meslek yüksekokulları, sağlık yüksekokullarına dönüştürülmüştür. Günümüzde 14 hemşirelik yüksekokulu, 72 sağlık yüksekokulunda lisans düzeyinde “hemşirelik­hemşireliğe eş değer sağlık memurluğu” eğitimi verilmektedir.

2 Mayıs 2007 tarihine kadar Türkiye’de hemşirelik hizmetleri 1954 tarih 6283 sayılı hemşirelik kanunuyla yürütülmüştür. Bu kanunda hemşirelik, lise düzeyinde bir eğitimle kazanılan, görevlerinde hekime bağımlı, kadın mesleği olarak tanımlanmıştı ve günümüz koşullarına uymamaktaydı. “Hemşirelik Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin yasalaşması için 1992 yılında başlayan çalışmalar nihayet 2 Mayıs 2007 sonuç vermiştir. Yeni hâli ile yasada; eğitimin farklılığının ortadan kaldırılması, cinsiyet ayrımına son verilmesi, meslekte uzmanlaşmanın tanımlanması gerçekleşmiştir.

Hemşirelerin değişen rol ve sorumlulukları, belirli bir alanda uzmanlaşma ve çalışmaları beraberinde özel dal hemşireliği kavramını gündeme getirmiştir. Günümüzde hemşireler pek çok alanda özel dal hemşiresi olarak çalışmaktadırlar.

KAYNAK: TÜRKİYE HEMŞİRELER DERNEĞİ…